Τα πρώτα αποτυπώματα της οικονομικής πολιτικής του Τραμπ

Τους πρώτους οκτώ μήνες της προεδρίας Τραμπ φαίνεται (αν και ακόμη είναι νωρίς για ασφαλή συμπεράσματα) ότι οι βασικοί στόχοι που είχε προεκλογικά υποσχεθεί ότι θα επιτευχθούν με βάση την επιβολή των δασμών οδηγούνται σε αποτυχία.

Οι στόχοι ήταν οι ακόλουθοι:

• Μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κυρίως διαμέσου της μείωσης του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών
• Οι δασμοί θα αποθαρρύνουν τις εισαγωγές, θα μειώσουν το εμπορικό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και συγχρόνως θα ευνοήσουν την εγχώρια παραγωγή αλλά και την μεταφορά επιχειρήσεων (ξένων και εγχωρίων που παράγουν στο εξωτερικό) στο εσωτερικό των ΗΠΑ.
• Οι δασμοί θα αυξήσουν σημαντικά τα δημόσια έσοδα και θα λειτουργήσουν σταθεροποιητικά σε ένα ελλειμματικό κρατικό προϋπολογισμό
• Το κόστος των δασμών θα το επωμισθούν οι ξένοι εξαγωγείς και κανένα κόστος δεν θα επιβαρύνει τους Αμερικανούς επιχειρηματίες ( εισαγωγείς και παραγωγούς) και καταναλωτές.

Ας δούμε την εξέλιξη των μεγεθών που αφορούν τους συγκεκριμένους στόχους  στο πρώτο οκτάμηνο του 2025.

• Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών σωρευτικά το πρώτο οκτάμηνο της προεδρίας Τραμπ (-920,102 δις $) αυξήθηκε σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024 (-769,811 δις $) και 2023 (-719,452 δις $).  Αν υπολογίσουμε το έλλειμμα από το μήνα Απρίλιο , όταν ο Τραμπ άρχισε να επιβάλλει δασμούς, τότε τα στοιχεία δείχνουν το εξής: Έτος 2023= 446,5, 2024= 495,572 και 2025=455,068 δις $. Παρατηρείται δηλαδή μια (μικρή) μείωση του ελλείμματος εμπορικού ισοζυγίου.
• Συνολικά το πρώτο επτάμηνο οι εισαγωγές αγαθών ανήλθαν σε 2.108,0 δις$ αυξημένες έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2024 που είχαν ανέλθει σε 1.889,6 δις $. Παρότι, οι εισαγωγές  παρουσιάζουν μείωση μετά τον Μήνα Απρίλιο 2025, εντούτοις εξακολουθούν και την περίοδο Απριλίου –Ιουλίου 2025 ,όταν έχουν τεθεί σε ισχύ οι δασμοί, να υπερβαίνουν σωρευτικά  σε αξία (1.103,4 δις $) έναντι της αντίστοιχης περιόδου 2024 (1.094,7 δις $).
• Πράγματι τα δημοσιονομικά έσοδα έχουν αυξηθεί την περίοδο προεδρίας Τραμπ: τα έσοδα από δασμούς από τον Ιανουάριο του 2025 μέχρι τον Ιούλιο του 2025, ανήλθαν σε 122 δισεκατομμύρια δολάρια( https://www.piie.com/research/piie-charts/2025/trumps-tariff-revenue-tracker-how-much-us-collecting-which-imports-are) . Προφανώς η μη μείωση των εισαγωγών συμβάλλει αποφασιστικά στην αύξηση των εσόδων από τους δασμούς.
• Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι οι δασμοί μπορούν να έχουν μια τεράστια δημοσιονομική συμβολή. Αυτός ο ισχυρισμός μπορεί να τεθεί σε προοπτική συγκρίνοντας τα πραγματικά έσοδα από δασμούς με το μέγεθος του προβλεπόμενου ελλείμματος του προϋπολογισμού. Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου προέβλεψε ότι το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού για το οικονομικό έτος 2025 θα είναι 1,9 τρισεκατομμύρια δολάρια. Υπολογίζεται ότι τα έσοδα από τους δασμούς θα συμβάλλουν μόλις στο 6,5% του προβλεπόμενου ελλείμματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ομοσπονδιακά έσοδα που εισπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του οικονομικού έτους μέχρι σήμερα (Οκτώβριος 2024 έως Ιούλιος 2025) είναι 262 δισεκατομμύρια δολάρια υψηλότερα από την ίδια περίοδο του προηγούμενου οικονομικού έτους, ενώ το ομοσπονδιακό έλλειμμα είναι 112 δισεκατομμύρια δολάρια μεγαλύτερο. Ωστόσο, τα έσοδα από δασμούς από τον Ιανουάριο του 2025 εξακολουθούν να αποτελούν μόνο το 2,4% των προβλεπόμενων συνολικών ομοσπονδιακών εσόδων για το οικονομικό έτος 2025, ύψους 5,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.(Πηγή: CongressionalBudgetOffice).
• Ποιος πληρώνει αυτούς τους δασμούς; Ο Τραμπ πάντα υποστήριζε ότι το κόστος θα επιβαλλόταν σε άλλες χώρες, αναγκασμένες να μειώσουν τις τιμές τους για να απορροφήσουν το κόστος των δασμών. Προς το παρόν, τίποτα τέτοιο δεν συμβαίνει. Μόλις τον Ιούλιο, οι τιμές που καταβάλλονταν στους ξένους εξαγωγείς στα σύνορα, δηλαδή πριν από την καταβολή των δασμών, ήταν λίγο πολύ οι ίδιες με τον Ιανουάριο. Για τους ξένους εξαγωγείς, εν ολίγοις, οι δασμοί του Τραμπ δεν υπάρχουν προς το παρόν. Επομένως, μήπως το κόστος επιβλήθηκε στους καταναλωτές; Μέχρι τώρα υπάρχει πράγματι μια μικρή επιβάρυνση. Ο γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε περίπου  κατά 2,2% μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου. Αλλά, σύμφωνα με το Peterson InstituteforInternationalEconomics, τα τελωνειακά έσοδα για τα καταναλωτικά αγαθά αυξήθηκαν κατά 13% την ίδια περίοδο, σε σύγκριση με την αξία των εισαγόμενων αγαθών.( Who is paying for Trump’s tariffs? So far, it’s US businesses. https://www.piie.com/blogs/realtime-economics/2025/who-paying-trumps-tariffs-so-far-its-us-businesses). Ποιος πλήρωσε τη διαφορά; Οι μόνοι που έμειναν στη μέση: οι Αμερικανοί εισαγωγείς. Πολλοί αναμένουν ότι στο μέλλον, αυτές οι αυξήσεις τιμών θα μετακυλιστούν τελικά στους καταναλωτές. Αλλά, προς το παρόν, οι δασμοί που γιορτάζει ο Τραμπ είναι πάνω απ’ όλα ένας γιγαντιαίος φόρος στις αμερικανικές εταιρείες και τα περιθώρια κέρδους τους!
• Οι ίδιοι οι Αμερικανοί εισαγωγείς αποτελούν μόνο το ένα μέρος της εξίσωσης. Το άλλο είναι ότι αυτές οι αυξήσεις τιμών θα οδηγήσουν σε μείωση των πωλήσεων και του μεριδίου αγοράς. Αλλά ποιανού; Η δασμολογική επίθεση του Τραμπ, σημειώνει το Κέντρο Έρευνας Οικονομικής Πολιτικής (CERP, Economic impact of US tariff hikes: Significance of trade diversion effects, https://cepr.org/voxeu/columns/economic-impact-us-tariff-hikes-significance-trade-diversion-effects), έχει δημιουργήσει μια ζούγκλα δασμών. Το αποτέλεσμα είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ των εξαγωγέων, ανάλογα με τους δασμούς που θα καταβληθούν. Όσοι πληρώνουν λιγότερα αποκτούν πλεονέκτημα έναντι εκείνων που πληρώνουν περισσότερα. Σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή, οι μεγάλοι χαμένοι είναι ο Καναδάς και το Μεξικό, ειδικά λόγω της κατάρρευσης της αυτοκινητοβιομηχανίας: η παραγωγή αναμένεται να μειωθεί κατά 44% στον Καναδά και 21% στο Μεξικό, με καταστροφικές επιπτώσεις στις οικονομίες τους: -7% για το ΑΕΠ του Καναδά, -10% για το ΑΕΠ του Μεξικού. Αλλά ποιος θα καλύψει το κενό στα αυτοκίνητα που δεν παράγονται στο Μεξικό και τον Καναδά; Το εμπόριο, λέει το CEPR, θα βρει άλλους δρόμους. Και η Ιαπωνία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Θεωρητικά, οι δασμοί των ΗΠΑ θα πρέπει να μειώσουν το ΑΕΠ της Ιαπωνίας κατά 0,7-0,8%. Αλλά -έκπληξη!- ποιος θα αντικαταστήσει τα αυτοκίνητα που λείπουν επειδή τα καναδικά, μεξικανικά, ακόμη και κινεζικά εργοστάσια αδρανούν στην αμερικανική αγορά; Πιθανώς η Ιαπωνία, της οποίας η παραγωγή αυτοκινήτων αναμένεται να αυξηθεί κατά 5%, με συνολική αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,9%, αντιστρέφοντας την αρχική πρόβλεψη. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του CEPR, μετά τον Καναδά και το Μεξικό, η χώρα που επηρεάζεται περισσότερο από τους δασμούς των ΗΠΑ είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η εγχώρια παραγωγή αυτοκινήτων αναμένεται να μειωθεί κατά λίγο κάτω από 10% και η οικονομία να συρρικνωθεί κατά 4%.
• Ανεξαρτήτως αν επαληθευθούν ή όχι οι προβλέψεις του CERP αναφορικά με τις εξελίξεις στις ΗΠΑ, το μόνο βέβαιο είναι ότι η πολιτική των δασμών δεν είναι δυνατόν από μόνη της να αλλάξει το παραγωγικό υπόδειγμα των ΗΠΑ. Χρειάζονται και άλλα μέσα πολιτικής να χρησιμοποιηθούν προκειμένου ο πραγματικός τομέας της αμερικανικής οικονομίας να γίνει περισσότερος αποτελεσματικός. Το βασικό όμως ερώτημα που παραμένει ακέραιο και αμετάβλητο, από τότε που η καπιταλιστική οικονομία μεταβλήθηκε σε νομισματική οικονομία, και ακόμη περισσότερο σε χρηματοπιστωτική, είναι το ακόλουθο: μπορεί να μεταβληθεί ο πραγματικός τομέας χωρίς τη συνδρομή του νομισματικού τομέα; Πως η πολιτική επί των κρυπτονομισμάτων της οικογένειας Τραμπ συνάδει με την αναγέννηση του πραγματικού τομέα των ΗΠΑ;  Γνωστές οι βουλές του Κυρίου: δεν γίνεται.

• Επίσης κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Τραμπ, υποσχέθηκε να φέρει τις επιχειρήσεις πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες, να περιορίσει τον πληθωρισμό και να ενισχύσει την ανάπτυξη της οικονομίας. Ωστόσο, τα στοιχεία του Αυγούστου αποκάλυψαν ότι η ανάπτυξη παραπαίει, με τους τομείς που έχουν πληγεί περισσότερο να είναι οι χειρώνακτες εργαζόμενοι (τα λεγόμενα μπλε κολάρα) οι οποίοι αποτελούν και τη βάση των ψηφοφόρων του Τραμπ. Η αβεβαιότητα γύρω από τους δασμούς, που εισήγαγε ο ίδιος ο Τραμπ, έχει σταματήσει τις προσλήψεις. Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας τον Αύγουστο 2025, έπεσε στις 22 χιλιάδες έναντι πρόβλεψης για 75 χιλιάδες και δημιουργία 77χιλιάδων τον Ιούλιο 2025.
• Οι κλάδοι που υποφέρουν είναι η μεταποίηση, οι κατασκευές, η ενέργεια και η εξόρυξη, που έχουν χαθεί συνολικά 25.000 θέσεις εργασίας. Το χονδρικό εμπόριο έχει επίσης πληγεί σοβαρά, με απώλεια 12.000 θέσεων εργασίας. Επιπλέον, η απαγόρευση και τα σκληρά μέτρα ενάντια στη μετανάστευση δεν έχει βοηθήσει στην πρόσληψη νέων Αμερικανών  εργαζομένων.
• Ως απάντηση στη μείωση των νέων θέσεων εργασίας , ο Τραμπ αποφάσισε να απομακρύνει την επικεφαλής του  Στατιστικού Γραφείου Εργασίας, Erika McEntarfer, κατηγορώντας την ότι χειραγώγησε (την είχε διορίσει ο ίδιος !!!) την έκθεση για την απασχόληση του Ιουλίου, η οποία ήδη έδειχνε μια επιβράδυνση της αγοράς εργασίας.
• Στη θέση του, διόρισε έναν έμπιστο του οικονομολόγο, αλλά με καμία σχέση με το συγκεκριμένο αντικείμενο, τον Erwin John Antoni, από το Heritage Foundation, το άκρο δεξιό think tank που συνέβαλε στη σύνταξη του Project 2025, της δεύτερης εκλογικής πλατφόρμας του Trump. Προφανώς η θεραπεία που επέλεξε ο Τραμπ είναι χειρότερη από την ασθένεια.
• Είναι γνωστό ότι ο Τραμπ επιδιώκει με κάθε τρόπο (κυριολεκτικά με κάθε τρόπο…) να ελέγξει τις αποφάσεις της FED και η οποία στη συνέχεια να προχωρήσει σε δραστική μείωση των επιτοκίων. Αλλά ακόμα κι αν καταφέρει να ελέγξει την FED, (η «ανεξαρτησία» -sic- του θεσμού θεωρητικά και ιστορικά , είναι ένα θέμα που πρέπει να επανατοποθετηθεί στη συζήτηση , προφανώς κατηγορηματικά όχι με τον τρόπο του Τραμπ) το πραγματικό ερώτημα είναι αν ο Τραμπ  θα ωφεληθεί από μια επιθετική μείωση των επιτοκίων. Αξίζει να μειωθούν σημαντικά τα επιτόκια; Ας το δούμε λίγο πιο συγκεκριμένα.
• Ο πρόεδρος ζητά να μειωθεί το κόστος του χρέους και της χρηματοδότησης των ΗΠΑ, να βοηθηθεί η οικονομία και να ενισχυθούν οι χρηματιστηριακές αγορές, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ένα μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεων των Αμερικανών συνδέεται με την απόδοση της χρηματιστηριακής αγοράς. Οι σύμβουλοί του, σχεδόν όλοι προερχόμενοι από χρηματιστηριακές εταιρείες, εκτιμούν ότι μια μείωση των επιτοκίων στο 3,0% μπορεί να «σπρώξει» τον S&P 500 σε νέα υψηλά έως και 6.600 μονάδες μέχρι το τέλος του έτους, μετά την κορύφωσή του στις 6.500 τον Αύγουστο.
• Το ζήτημα όμως είναι ότι υπάρχει ο κίνδυνος μιας νέας φούσκας. Αν η FED υιοθετούσε μια πιο ευνοϊκή νομισματική πολιτική από ό,τι είναι απαραίτητο, θα κινδύνευε να υποδαυλίσει μια νέα φούσκα, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν. Σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές τα επιτόκια δεν είναι υψηλά. Το επιτόκιο της FED δεν είναι περιοριστικό, δεδομένου ότι οι πιο ασταθείς εταιρείες (αυτές που ορίζονται ως junk) να μπορούν να λάβουν δάνεια με επιτόκια ελαφρώς υψηλότερα από αυτά των σταθερών εταιρειών ή ακόμα και της κυβέρνησης. Το ασφάλιστρο που πληρώνουν σε σύγκριση με τα ομόλογα του Δημοσίου είναι το χαμηλότερο τα τελευταία πενήντα χρόνια.
• Επίσης υπάρχει η «υπερφόρτωση» της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ο κίνδυνος είναι ότι η μείωση των επιτοκίων τώρα, με την τρέλα της Τεχνητής Νοημοσύνης να τροφοδοτεί τις αμερικανικές αγορές που ήδη βρίσκονται κοντά σε ιστορικά υψηλά, θα μπορούσε να τις ωθήσει σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα, όπως προβλέπουν και οι επενδυτικές τράπεζες. Όμως η χρηματιστηριακή αξία των γιγάντων της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι πλέον υψηλότατου επιπέδου. Για να μείνουμε μόνο στους Επτά Μεγαλύτερους, η Tesla, η πιο υπερτιμημένη, η αξία της μετοχής της διαπραγματεύεται περίπου 180 φορές τα αναμενόμενα κέρδη, η Nvidia σχεδόν 50 φορές, η Microsoft 36 φορές, ενώ οι Amazon, Alphabet και Meta κυμαίνονται μεταξύ 20 και 30 φορές. Η Apple διαπραγματεύεται σχεδόν 17 φορές. Και εκτός από την Alphabet και την Meta, όλες οι άλλες έχουν πολύ υψηλούς πολλαπλασιαστές σε σύγκριση με τις πραγματικές προσδοκίες μεγέθυνσης , οι περισσότερες από τις οποίες συνδέονται με την Τεχνητή Νοημοσύνη.
• Με επενδύσεις στην τεχνολογία ίσες με σχεδόν 6% του ΑΕΠ, πρακτικά στο ίδιο επίπεδο με την κορύφωση του 2000 (κρίση των εταιρειών e–com . Δες Κ. Μελάς, Οι Σύγχρονες κρίσεις του Παγκόσμιου Χρηματοπιστωτικού Συστήματος , Εκδόσεις ΑΑ. Λιβάνη, 2011) , ο κίνδυνος φούσκας είναι πιο πιθανός από μια οικονομική ύφεση. Η FED πρέπει να είναι πολύ προσεκτική στις αποφάσεις της.
• Τώρα σχετικά με τον πληθωρισμό. Τα σημάδια αδυναμίας στην αγορά εργασίας είναι λιγότερο εμφανή από τα στοιχεία που δείχνουν ότι ο πληθωρισμός έχει εδραιωθεί: το ποσοστό ανεργίας είναι μόνο 4,3%, κοντά σε ιστορικά χαμηλά, ενώ οι τιμές καταναλωτή έχουν υπερβεί τον στόχο του 2% της FED για πέντε συνεχόμενα χρόνια και αναμένεται να παραμείνουν υψηλές στο άμεσο μέλλον.
• Τα στοιχεία του Αυγούστου 2025, επιβεβαιώνουν τις προβλέψεις για άνοδο του πληθωρισμού.
• Πράγματι ο ετήσιος πληθωρισμός στις ΗΠΑ επιταχύνθηκε στο 2,9% τον Αύγουστο του 2025, ο υψηλότερος από τον Ιανουάριο, αφού είχε διαμορφωθεί στο 2,7% τόσο τον Ιούνιο όσο και τον Ιούλιο. Οι τιμές αυξήθηκαν με ταχύτερο ρυθμό για τα τρόφιμα (3,2% έναντι 2,9% τον Ιούλιο), τα μεταχειρισμένα αυτοκίνητα και φορτηγά (6% έναντι 4,8%) και τα καινούργια οχήματα (0,7% έναντι 0,4%). Επίσης, το κόστος ενέργειας αυξήθηκε για πρώτη φορά μετά από επτά μήνες (0,2% έναντι -1,6%). Οι τιμές της βενζίνης (-6,6% έναντι -9,5%) και του μαζούτ (-0,5% έναντι -2,9%) μειώθηκαν λιγότερο και η αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου παρέμεινε υψηλή στο ίδιο επίπεδο (13,8% έναντι 13,8%). Εν τω μεταξύ, ο πληθωρισμός σταθεροποιήθηκε για τις υπηρεσίες μεταφορών (3,5% έναντι 3,5%).
• Σε μηνιαία βάση, ο ΔΤΚ αυξήθηκε κατά 0,4%, τη μεγαλύτερη αύξηση από τον Ιανουάριο, πάνω από τις προβλέψεις για 0,3%. Ο δείκτης Shelter αυξήθηκε κατά 0,4% και άσκησε τη μεγαλύτερη ανοδική πίεση. Από την άλλη πλευρά, ο δομικός πληθωρισμός παρέμεινε σταθερός στο 3,1%, όπως και τον Ιούλιο και στο υψηλότερο επίπεδο του Φεβρουαρίου, ενώ ο δομικός δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε κατά 0,3% σε μηνιαία βάση, ανταποκρινόμενος στον ρυθμό του Ιουλίου και στις προβλέψεις της αγοράς. (Πηγή: Bureau of Labor Statistics).